Polacy w komunie paryskiej
Polacy stanowili znaczna grupę narodową wśród komunardów, (między 400 a 600 osób). Wielu wysokich rangą oficerów, głównie byłych powstańców 1863 roku, odegrało ważną rolę w wydarzeniach Komuny Paryskiej. Z kolei konserwatywne skrzydło polskiej emigracji we Francji stanęło po stronie rządu Adolphe’a Thiersa. Po obu stronach barykad, wielu z nich straciło życie lub było później (z różnych powodów) zmuszonych do opuszczenia Francji.
Emigracja polska we Francji w XIX w.
Reakcje Polaków na wybuch wojny francusko –pruskiej
Większość Polaków mieszkających we Francji wojnę prusko – francuską z 1870 roku przyjęło z nadzieją na szybkie zwycięstwo armii Napoleona III nad jednym z polskich zaborców jakim były Prusy. W szeregach francuskich znaleźli się również Polacy. Swoje usługi, choć bezskutecznie w ministerstwie wojny ofiarował choćby 73 – letni gen. Ludwik Bystrzonowski (podobnie czynili inni polscy oficerowie). Po klęsce wojsk francuskich wśród polskich emigrantów nastąpiło wielkie rozczarowanie. Podczas oblężenia Paryża przez Prusaków, pertraktowano z rządem francuskim o powołanie Legionu Słowiańskiego (wcześniej zamyślano o Legionie Polskim), który walczyłby w obronie Francji. Szczególną rolę odgrywał tutaj były powstaniec styczniowy – płk. Tomasz Wierzbicki (1827-1896). Temat jednak upadł w styczniu 1871 roku, gdy rząd francuski podjął rokowania z Prusakami.
Polacy w wydarzeniach Komuny Paryskiej
Gdy 18 marca rozpoczęły się wydarzenia związane z Komuną Paryską, polscy emigranci we Francji podzielili się na dwa obozy. Jedni, związani z lewicą emigracji, popierali działania Komuny, uczestnicząc też czynnie w walkach przeciwko wersalczykom, inni, o bardziej prawicowych poglądach (szczególnie stara emigracja związana z obozem politycznym Hotelu Lambert) stanęli po stronie rządu A. Thiers’a. Oblicza się, że w wśród komunardów było około 400-600 Polaków. Wśród nich znaleźli się zawodowi wojskowi, z dużym doświadczeniem w walkach, choćby w czasie powstania styczniowego. Szczególną rolę odegrali tutaj gen. : Jarosław Dąbrowski (Dombrowski) (1836-1871)i gen. Walery Wróblewski (1836-1908)(1836-1908). Ten pierwszy, w Komunie Paryskiej należał do najważniejszych wojskowych. Współpracując z Louisem-Charlesem Delescluze’m chciał jak najszybszego uderzania komunardów na wojska rządowe stacjonujące w Wersalu. Został mianowany dowódcą 11 legionu Gwardii Narodowej. Po odznaczeniu się w walce i kolejnych awansach, w początkach maja został wybrany wodzem naczelnym Komuny. Zginął 23 maja od ran odniesionych na barykadzie na Montmartre. Drugi z generałów, Walery Wróblewski, organizował i kierował kawalerią Komuny, był dowódcą III Armii, mając pod sobą obronę lewego brzegu Sekwany przed wojskami rządowymi. Udało mu się przetrwać „krwawy tydzień” i na pruskim paszporcie opuścił potajemnie Francję. Wydano zaocznie na niego wyrok śmierci. Po amnestii w 1881 roku powrócił nad Sekwanę. Innym generałem Komuny był były powstaniec listopadowy Roman Czarnomski. Mając 70 lat, najpierw uczestniczył w wojnie francusko – pruskiej, a potem stanął po stronie Komuny. Współpracował z Wróblewskim przy tworzeniu kawalerii. Przeżył Komunę, został jednak skazany na galery. Po amnestii jako starzec, wrócił w 1883 roku do Francji. Generałem Komuny był również, Auguste Okołowicz (1838-1891). Najpierw jako kapitan brał udział w wojnie francusko – pruskiej w Armii Wogezów, następnie przystąpił do Komuny. To on 18 marca na Kolumnie Bastylii zawiesił czerwony sztandar. Był dowódcą 90. Batalionu Gwardii Narodowej. Jego czterej bracia również walczyli po stronie Komuny (inny z braci zginął w wojnie francusko – pruskiej).
Postacią, która została owiana legendą jest Florentyn (Florentin) Trawiński (1850-1906), historyk sztuki i sekretarz generalny muzeów narodowych we Francji od 1892 roku, o którym fama głosi, że ocalił Luwr od pożaru zastępując beczki z nafta beczkami z wodą. Niestety, ten powielany pogląd obala Mirosława Sikorska w swojej książce wydanej w 2018 Florentyn Trawiński - "Zbawca Luwru"... : fakty i mit.
Konsekwencje udziału Polaków w Komunie Paryskiej
