Piotr Michałowski, romantyk i wielbiciel Napoleona

 

Michałowski był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, studiował nauki przyrodnicze, matematykę, filologię klasyczną i orientalną oraz prawo na uniwersytetach w Krakowie i Getyndze. W czasie licznych podróży po Europie pogłębiał swoją wiedzę z zakresu przemysłu i rolnictwa, ale poznawał również sztukę dawnych mistrzów, prezentowaną w muzeach. Fascynowały go między innymi dzieła Rembrandta, Velázqueza i van Dycka. 

 

 

Po upadku powstania listopadowego, tak jak wielu jego rodaków,  musiał opuścić Polskę i udał się na emigrację do Francji. Podczas pobytu w Paryżu w latach 1832–1835 doskonalił swój warsztat malarski. Pobierał lekcje u Nicolasa-Toussainta Charleta, ilustratora legendy napoleońskiej i admiratora talentu wielkiego romantyka, Théodore'a Géricaulta. W pracowni Charleta Michałowski nieustannie pracował i doskonalił umiejętności, oprócz tego analizował anatomiczną budowę koni w rzeźni, robił szkice motywów krajobrazowych i scen rodzajowych. Tworzone wówczas akwarele Michałowskiego cieszyły się dużą popularnością na rynku francuskim, co odbiło się dużym echem w prasie francuskiej.

W późniejszych latach, po powrocie do Polski na stałe, wiele podróżował i wielokrotnie jeszcze powracał do Francji.

 

 

Najważniejszymi tematami dzieł malarza były: wojny napoleońskie, zwłaszcza brawurowa szarża polskiego pułku szwoleżerów gwardii na wąwóz Somosierra; wizerunki hetmanów i rycerzy, dzieje oręża polskiego; konie w scenach batalistycznych i przemarszach wojsk, ale także zaprzęgi, dyliżanse, konne portrety; portrety rodziny, przyjaciół, społeczności wiejskiej;  wiejskie sceny rodzajowe, zwierzęta, studia krajobrazowe.

 

 

Jednym z motywów obecnych w twórczości artysty jest jeździec na spiętym wierzchowcu, którego monumentalna sylwetka rysuje się na tle syntetycznie zaznaczonego pejzażu. Tego typu przedstawienie nawiązuje do wizerunków wielkich wodzów epoki baroku, ale jednocześnie to prawdziwie romantyczna wizja człowieka: wyalienowanego i heroicznego. W ten sposób artysta przedstawiał również Napoleona, jako samotnego wodza-bohatera.

 

 

Po powrocie z Paryża w 1835 roku Michałowski osiadł w swoich majątkach w Małopolsce. Powstała wówczas bogata galeria portretów osób z najbliższego otoczenia artysty. Oprócz wizerunków rodziny i przyjaciół, jako jeden z pierwszych polskich artystów malował wieśniaków: dzieci, parobków, staruszki i chłopów, wędrownych dziadów i Żydów. Te pogłębione studia psychologiczne, doskonale oddające charakter portretowanych postaci, umożliwiały artyście eksperymentowanie ze światłem i kolorem.

Przez cały wiek XIX twórczość Piotra Michałowskiego była prawie nieznana. Pierwszy wielki pokaz jego dzieł w czasie Wystawy Krajowej we Lwowie w 1894 roku stał się zaskakującym odkryciem dorobku malarza. 

 

 

W XX wieku w pełni doceniono twórczość artysty, widząc w Michałowskim twórcę prawdziwie europejskiego formatu. Jego dziełami zachwycał się między innymi Pablo Picasso podczas swojego pobytu w Polsce w 1948 roku. Autorką pierwszej monografii artysty, wydanej anonimowo w 1911, była jego córka Celina, również utalentowana malarka, która w 1868 roku wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Niepokalanek.