Adam Mickiewicz (1798-1855)

Mickiewicz – konspirator i romantyk

Podczas studiów na Uniwersytecie Wileńskim Mickiewicz stał się jednym z założycieli tajnego kółka samokształceniowego Filomaci, wykrytego przez władze rosyjskie jesienią 1823 roku. Po głośnym śledztwie i procesie skazano wielu jego członków, w tym poetę, na zesłanie w głąb Rosji. Mickiewicz przebywał w Odessie, Moskwie, Petersburgu, odbył podróż na Krym. Poznał rosyjską elitę kulturalną (m.in. Aleksandra Puszkina), zasłynął jako poeta-improwizator. W 1829 udało mu się opuścić Rosję. Podróżował po Europie, aby w 1832 na stałe osiąść w Paryżu. Twórczość Mickiewicza, fundamentalna dla rozwoju polskiej poezji romantycznej, podkreśla rolę wyobraźni, duchowości, związków człowieka z naturą, miłości ojczyzny, podejmuje temat losu i powinności  artysty.

 Mickiewicz – sumienie Wielkiej Emigracji

Od chwili przybycia do Paryża Mickiewicz stał się jedną z najważniejszych postaci Wielkiej Emigracji. Pracował jako publicysta i redaktor czasopisma „Pielgrzym Polski” (1833). W Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1832) wzywał emigrantów do zgody i zachowania gotowości w oczekiwaniu na rewolucję europejską. W 1840 objął katedrę literatury słowiańskiej w Collège de France. Jego wykłady wydane pod tytułem Kurs literatury sławiańskiej wykładanej w Kollegium Francuzkiem przez Adama Mickiewicza uznawane są za wielką syntezę historiozofii romantycznej.

Mickiewicz i sprawa polska

Przez cały czas swojego pobytu na emigracji Mickiewicz starał się, aby „sprawa polska” nie została zapomniana we Francji i Europie. W 1848 roku udał się do Rzymu, gdzie utworzył tzw. Legion Mickiewicza, który miał wziąć udział w walce o wyzwolenie Włoch. Gdy wybuch wojny krymskiej ożywił wśród emigrantów nadzieję na korzystne dla Polski zmiany, jesienią 1855 roku pojechał do Konstantynopola. Działał tam na rzecz utworzenia formacji żołnierskich do walki z Rosją, rekrutujących się z Polaków, Kozaków i Żydów. Zmarł niespodzianie na cholerę. Zwłoki przewieziono do Francji i pochowano na cmentarzu w Montmorency. W 1890 prochy poety przeniesiono uroczyście na Wawel.

Pan Tadeusz

W Paryżu Mickiewicz napisał Pana Tadeusza czyli ostatni zajazd na Litwie, dzieło uznane za polską epopeję narodową (pierwsze wydanie : A. Pinard, Paryż, 1834). Składający się z dwunastu ksiąg poemat swoją budową nawiązuje do eposów Homera i do romansów historycznych. Akcja opowieści rozgrywa się podczas sąsiedzkiego zjazdu w Soplicowie. Opisy przyrody, sceny obyczajowe, charakterystyczne postacie składają się na nostalgiczny obraz przeszłości, ukazując miłość i tęsknotę za utraconą ojczyzną – samego poety, ale również tysięcy jego rodaków. Postać księdza Robaka (Jacka Soplicy) wnosi do poematu problem zdrady, tragicznej winy, zadośćuczynienia i przebaczenia. W ostatnich księgach utworu na Litwę wkracza armia napoleońska, maszerująca na Moskwę, dająca nadzieję na wojnę o wolność Polski, o której marzyły pokolenia pozbawionych ojczyzny Polaków.
 

Opublikowano w sierpniu 2017 r.
Ilustracja: Catalogue de l'album photographique polonais : tiré de la collection d'Antoni Oleszczynski [...] et dédié à Deotyma. A. Coudrette. 1862