Ludwika Maria Gonzaga de Nevers (1611-1667)

Pierwsze małżeństwo - ślub z królem Władysławem IV Wazą

W 1644 roku zmarła królowa Cecylia Renata, żona polskiego króla Władysława IV. Wskutek zabiegów kardynała Mazzariniego, który chciał osłabić polityczne wpływy Habsburgów w Europie, zaproponowano władcy małżeństwo z Francuską – księżniczką Marią . Ślub per procura odbył się 5 listopada 1645 w Paryżu. Spotkanie królewskiej pary nastąpiło 10 marca następnego roku w Warszawie. Pierwsze małżeństwo królowej trwało bardzo krótko, król zmarł bowiem już w 1648 roku.

Drugie małżeństwo - ślub z królem Janem Kazimierzem Wazą

30 maja 1649 mężem królowej został kolejny król Polski, młodszy przyrodni brat Władysława, Jan Kazimierz. Inteligentna, nieustępliwa, kochająca intrygi dworskie i politykę królowa miała olbrzymi wpływ na męża, wspierała króla, ale często też nim kierowała.

W Polsce zdobyła dużą popularność w czasie „potopu”, wojen pustoszących Rzeczpospolitą w latach 1655-60. Królowa wykazała się wówczas wielką odwagą. Jednak jej późniejsze zaangażowanie polityczne budziło niechęć i krytykę.

Gaspard de Tende – dworzanin, literat, poszukiwacz przygód

Gdy w 1645 zaczęto formować orszak mający towarzyszyć francuskiej księżniczce w drodze do Polski w jego szeregi zaciągnął się Gaspard de Tende. Wierzył bowiem, że wyjazd do dalekiego kraju będzie wspaniałą okazją do przeżycia przygody i zrobienia kariery. W Rzeczpospolitej sprawował wiele funkcji na dworze Ludwiki Marii i jej drugiego męża Jana Kazimierza. Opuścił Rzeczpospolitą w 1668, aby powrócić w 1674, już za panowania Jana Sobieskiego.

Owocem jego doświadczeń była niezwykle popularna w XVII-wiecznej Francji książka poświęcona Polsce: Relation historique de la Pologne, napisana pod pseudonimem Sieur d’Hauteville

Miłość i polityka – śluby dwórek królowej Ludwiki Marii

Królowa przyjechała do Polski w otoczeniu Francuzek. Jedną z najważniejszych osób w jej świcie była Renée du Bec-Crespin, pełniąca rolę ambasadrice extraordinaire  królowej, której towarzyszyły inne damy. Z czasem zamysłem Ludwiki Marii stało się stworzenie silnego politycznego stronnictwa francuskiego. Królowa szybko przekonała się o politycznej wartości ślubów swoich francuskich dam dworu i wydawała je za przedstawicieli najznaczniejszych polskich rodzin, w ten sposób przekonując ich do swoich zamierzeń. Najbardziej znanym owocem tej polityki był ślub Marii Kazimiery Ludwiki de la Grange d’Arquien z Janem Zamoyskim, a potem Janem Sobieskim, późniejszym królem Polski.

Francuska moda na polskim dworze

Królowa po przyjeździe do Polski wprowadziła na polski dwór francuskie stroje. Kobiety zaczęły nosić śmiałe dekolty, a włosy układać w loki i ozdabiać sznurami pereł. Malowały się i pudrowały, stawały się piękne i kokieteryjne. Zmiany w modzie zostawiły swój ślad nawet w polskiej poezji– w wielu wierszach z epoki pojawiają się złośliwe lub pełne zachwytów komentarze dotyczące nowych obyczajów. Zresztą jeden z najsłynniejszych poetów polskich doby baroku – Jan Andrzej Morsztyn ożenił się z francuską panną z fraucymeru królowej.

Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi

Królowa Ludwika Maria była osobą starannie wykształconą. Poezja, historia, przyroda, medycyna, astronomia, fizyka, religia, języki (polski, francuski, języki orientalne) i oczywiście polityka - to wszystko cieszyło się jej uwagą. Na jej „uczonym dworze” przebywało wielu wybitnych naukowców i artystów, Francuzów i Polaków.

 Na dworze Ludwiki Marii i Jana Kazimierza, zgodnie z wzorcami francuskimi, specjalnymi względami cieszyły się kobiety, biorąc aktywny udział zarówno w rozrywkach, jak i w poważnych naukowych dyskusjach.

Pierwsza polska gazeta

Za czasów panowania Ludwiki Marii i Jana Kazimierza zaczęto wydawać pierwszą polską gazetę, wzorowaną na francuskiej „Gazette”. Jej tytuł „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” nawiązywał do Merkurego – w mitologii rzymskiej posłańca bogów. Gazeta miała za zadanie informować co godnego uwagi dzieje się w Polsce i Europie oraz propagować politykę prowadzoną przez dwór królewski. Wydawano ją jednak bardzo krótko - od stycznia do lipca 1661.

Nowe zgromadzenia zakonne sprowadzone do Polski

Ludwika Maria Gonzaga sprowadziła do Polski dopiero co powstałe we Francji zgromadzenia zakonne. Były to dwa zakony żeńskie: Zakon Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny (założony 6 czerwca 1610 roku przez św. Franciszka Salezego i św. Joannę Franciszkę de Chantal), zwany popularnie wizytkami i Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo (stworzone 29 listopada 1633), czyli szarytki. Siostry podjęły zaniedbane dotąd w Polsce dzieło edukacji dziewcząt. Dzięki królowej osiadło w Polsce także Zgromadzenie Księży Misjonarzy (utworzone 17 kwietnia 1625 przez św. Wincentego à Paulo), którego rolą stało się prowadzenia misji ludowych.

Jan Kazimierz we Francji

Po śmierci swojej małżonki, osłabiony sprzeciwami sejmowymi w roku 1668 Jan II Kazimierz Waza zrzeka się korony i dwa lata później udaje się do Francji. Ludwik XIV nadaje mu opactwa Saint-Germain-des-Prés, la Trinité de Fécamp i Saint-Martin de Nevers. Król umiera w 1672 roku, zostaje pochowany w katedrze wawelskiej w Krakowie, ale jego serce do dziś jest w kościele Saint-Germain-des-Prés w Paryżu, gdzie do dziś można oglądać jego imponujący grobowiec.

Ilustracja : Gravure réalisée pour célébrer le futur mariage de Marie Louise de Gonzague et Ladislas IV Vasa, le 25 septembre 1645 à Fontainebleau